BEDAŞ’tan yapay zekâ destekli Afet Uydu Projesi

EPDK’nın desteğiyle BEDAŞ’ın da aralarında bulunduğu Marmara Bölgesi’nde elektrik dağıtım hizmeti veren şirketler tarafından; büyük afetler sonrasında elektrik altyapısındaki hasarı kısa sürede tespit eden ve ulaşım yollarının durumunu saha ekibine anlık olarak bildiren yeni nesil yapay zekâ destekli bir yazılım geliştirildi. Kahramanmaraş depremleri ve dünyada farklı bölgelerde yaşanmış depremler sonrasına ait yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinden oluşturulan veri seti ile eğitilen yapay zekâ modeline sahip olan Afet Uydu Projesi, Marmara Bölgesi’ndeki pilot bölgelerde başarı ile test edildi. Elektrik dağıtım sektörü, deprem başta olmak üzere büyük afetlere karşı enerji altyapısını güçlendirmek ve afet anında sahaya en doğru şekilde müdahale edebilmek için yeni nesil bir projeyi devreye almaya hazırlanıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) desteğiyle, Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin (BEDAŞ) de aralarında bulunduğu Marmara Bölgesi’nde hizmet veren dağıtım şirketleri tarafından yürütülen Ar-Ge Projesi kapsamında, büyük afetler sonrasında elektrik altyapısındaki hasarı kısa sürede tespit edebilen yeni nesil yapay zekâ destekli bir yazılım geliştirildi. 2023 yılında yaşanan Kahramanmaraş depremleri ve dünyada farklı bölgelerde yaşanmış depremler sonrasına ait yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinden oluşturulan veri seti ile eğitilen yapay zekâ modeline sahip olan “Afet Uydu Projesi”, Marmara Bölgesi’nde başarı ile test edildi. Özellikle deprem sonrasında, elektrik direkleri, dağıtım ve trafo merkezleri ile kritik enerji noktalarının zarar durumunu uydu görüntüleri üzerinden analiz ederek hızlı müdahale imkânı sağlayan “Afet Uydu Projesi”;  hangi bölgelerde daha acil aksiyon gerektiği ve ulaşım yollarının durumunu anlık olarak saha ekiplerine bildiriyor. MARMARA BÖLGESİ’NDE YOLLARIN DURUMU BELİRLENİYOR Doğal afetlerin hemen sonrasında uydu görüntüleri ve Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) verileri kullanılarak geliştirilen “Yeni Nesil Yapay Zekâ Modeli Tabanlı, Elektrik Yapısal Unsurları Hasar Tespit Sisteminin Geliştirilmesi” Ar-Ge projesi ile başta deprem olmak üzere büyük afetler sonrasında uydu görüntülerinden hızlı bilgi çıkartmak mümkün olacak. Afet sonrasında enerji sürekliliğini sağlayabilmek için kritik noktalara hızlı bir şekilde ekiplerin yönlendirilmesine olanak sağlayan projenin Marmara Bölgesi dağıtım şirketleri lokasyonlarında seçilen pilot bölgelerde sistemin uygulanabilirliği başarı ile kanıtlanmış durumda. Proje ile büyük afetler sonrasında, uydu görüntüleri sisteme ulaştıktan çok kısa bir süre içerisinde Marmara Bölgesi’nde bulunan elektrik direkleri, dağıtım, trafo ve indirici merkezlerinin, hasar boyutu ve saha ekipleri tarafından bölgeye ulaşımın sağlanabileceği yolların durumu belirlenebilecek. Marmara Bölgesi’nde hizmet veren diğer dağıtım şirketleri paydaşlığıyla geliştirilen yapay zekâ destekli yazılım ile uydu görüntülerini kullanarak afet sonrasında elektrik ekipmanlarının hasar tespiti de yapılabilecek. KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ SONRASINA AİT YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN OLUŞTURULAN VERİ SETİ İLE EĞİTİLDİ Sektörün uzun süredir üzerinde çalışarak geliştirdiği yapay zekâ modeli, 2023 Kahramanmaraş Depremi sonrasında derlenen KATE-PD veri seti ile eğitildi. Bu özel veri seti, farklı uydu sistemlerinden elde edilen 14 yüksek çözünürlüklü görüntüden oluşuyor ve toplamda 3 bin 293 km²’lik bir alanı kapsıyor. Görseller 512x512 piksel parçalar halinde detaylı biçimde etiketlenen ve uzman kontrolünden geçirildikten sonra 1.952 yüksek kaliteli hasar etiketi üretilmesi mümkün oldu. Bu yönüyle KATE-PD, afet sonrası tek zamanlı uydu görüntülerinden güvenilir hasar tespiti yapılabilmesi için dünyada da sayılı örneklerden biri haline geldi. Depremler sonrasında kritik enerji noktalarının zarar durumunu uydu görüntüleri üzerinden analiz ederek hızlı müdahale imkânı sunan projede yüklenici olarak, İstanbul Teknik Üniversitesi UHUZAM (Uydu Haberleşme ve Uzaktan Algılama Merkezi) görev aldı.