Gazze’nin asırlık camileri İsrail saldırılarında yok oldu

Gazze'deki hükümetin Basın Ofisi’nin verilerine göre, İsrail ordusunun saldırıları sonucu Gazze Şeridi’ndeki 1244 camiden 835’i tamamen yıkıldı, 180’den fazlası kısmen tahrip edildi. Birçoğunun tarihi Memlüklere ve Osmanlı dönemine uzanan bu yapılar, Gazze'nin en önemli mimari kimliğini yansıtıyordu. Tarihe tanıklık eden yüzlerce cami ve minare, İsrail ordusunun canlı cansız her şeyi hedef alan saldırılarıyla yerle bir edildi. Gazze'deki hükümetin Basın Ofisi’nin verilerine göre, İsrail ordusu Gazze Şeridi’nde bulunan 1244 camiden 835’ini tamamen, 180’den fazlasını ise kısmen yıktı. Birçoğunun tarihi Memlükler ve Osmanlı dönemlerine uzanan camiler, Gazze’nin kimliğini yansıtan en önemli mimari yapılar arasında yer alıyordu.

BÜYÜK ÖMERİ CAMİ İsrail'in hedef aldığı tarihi camilerden biri de Gazze'deki Memlüklü ve Osmanlı döneminin mimari özellikleriyle dikkati çeken Büyük Ömeri Camisi oldu. Yaklaşık 1400 yıllık cami, Gazze'deki en büyük cami, Filistin genelinde ise Kudüs'teki Mescid-i Aksa ve Akka'daki Ahmed Cezzar Paşa Camisi'nden sonra 3. büyük cami özelliğini taşıyor. İsrail saldırısı öncesinde avlusuyla yaklaşık 5 bin 300 metrekarelik alana kurulu cami, 38 mermer sütunuyla farklı dönemlerin mimari güzelliğini yansıtıyordu. Gazze'deki Filistinlilerin "Küçük Mescid-i Aksa" olarak da tanımladığı cami, İsrail tarafından hedef alınarak büyük oranda yıkıldı. SEYYİD HAŞİM CAMİ Seyyid Haşim Cami, Gazze kentinin doğusundaki Ed-Derac Mahallesinde bulunuyor. Hz. Muhammed'in büyük dedesi Haşim bin Abdulmenaf'ın mezarının bulunduğu yere yapılan Seyyid Haşim Cami ve türbe nedeniyle kent "Haşim’in Gazzesi" olarak adlandırılıyor. Cami, 7 Aralık 2023'te İsrail savaş uçaklarının bombalaması sonucu ağır hasar gördü. KATİB VİLAYET CAMİ Tarihi Memlükler dönemine uzanan Katib Vilayet Camisi, Porphyrius Kilisesi ile aynı duvarı paylaşıyor ve Gazze'deki önemli arkeolojik camilerden biri olarak kabul ediliyor. Memlük Sultanı Nasır Muhammed bin Kalavun’un (1309–1341) üçüncü saltanatı döneminde inşa edilen Katib Vilayet Cami, 17 Ekim 2023'te İsrail topçu bombardımanına maruz kaldı ve ağır hasar aldı.

İBN OSMAN CAMİ Gazze’nin en büyük ikinci tarihi camisi olan İbn Osman Cami, Nabluslu Ahmed bin Osman tarafından 14. yüzyılda inşa edildi. Şucaiyye Mahallesi’ndeki eski Pazar Meydanı’nda yer alan cami yaklaşık 2000 metrekarelik bir alana sahip. Batı revakında, 1445’te Gazze valisi olarak görev yapan Emir Seyfeddin Yelhuce’nin kabri bulunuyor. Memlük mimarisinin zarif örneklerinden biri olarak kabul edilen cami, İsrail saldırıları sonucu büyük hasar gördü. ALİ BİN MERVAN CAMİ Gazze’nin doğusundaki Tuffah Mahallesi’nde, eski şehrin surlarının dışında yer alan cami, adını burada defnedilen veli Şeyh Ali bin Mervan’dan alıyor. Yaklaşık 320 metrekare büyüklüğündeki cami Memlük döneminde 1371 yılında inşa edildi. Yüzyıllar boyunca birçok kez yenilenerek Gazze halkının hafızasında derin bir yer edinen cami, İsrail saldırıları sonucu büyük hasar gördü. thumbs-b-c-989849a8fdaca6494f79396dafa7a9d9.jpg ZAFAR DEMRİ CAMİ Şucaiyye Mahallesi’nin doğu ucunda, eski şehir bölgesinde yer alan cami, Şihabeddin Zafar Demri tarafından 1361’de inşa ettirildi. At nalı biçimli kemerli girişi ile dikkat çeken bir mimariye sahip olan 600 metrekare büyüklüğündeki cami, İsrail saldırısında tamamen yıkıldı. BARDİBEKİYYE CAMİ (MAHKEME CAMİ) Şucaiyye Mahallesi’nde bulunan Bardibekiyye Cami, 1455 yılında Emir Bardibek ed-Devadar tarafından inşa ettirildi. Başlangıçta bir medrese olarak inşa edilen yapı, Osmanlı döneminde Şer’i Mahkeme olarak kullanıldığı için "Mahkeme Camii" olarak da anılmaktadır. Yaklaşık 546 metrekare büyüklüğündeki bu tarihi cami de İsrail saldırısında tamamen tahrip edildi. SİTT RUKİYYE CAMİ (RUKİYE HANIM CAMİİ) Gazze’nin doğusundaki Şucaiyye Mahallesi’nde bulunan bu küçük cami, 174 metrekarelik bir alana sahipti. İsrail bombardımanı sonucu tamamen yıkılan eserin adını Osmanlı döneminde Gazze’de yaşamış bir kadından aldığı biliniyor.

ŞEYH OSMAN KAŞGAR CAMİ Gazze’nin en eski ibadethanelerinden biri olan Şeyh Osman Kaşgar Camisi 1223 yılında inşa edildi. Yalnızca 70 metrekare büyüklüğünde olan cami, Osman Kaşkar isimli bir âlime nispet edilir. Kapısındaki 13. yüzyıla ait taş kitabesiyle ünlü olan cami, İsrail bombardımanında tamamen yıkıldı. BÜYÜK HAN YUNUS CAMİ Gazze Şeridi’nin güneyinde, adını aldığı kentin en büyük camisi olan Büyük Han Yunus Cami, 1928 yılında inşa edildi. 1954’te genişletilen caminin alanı 3300 metrekareye ulaştı. Genişletme çalışmalarıyla bakım ve onarımı yapılan cami, son İsrail saldırılarında tamamen yıkıldı.